NURK ARCHEOLOGII
MICHAEL PITTS, jeden z czołowych na świecie operatorów podwodnych kamer, przeniósł swoją uwagę z dzikiej przyrody w czystych wodach na XVIII-wieczne życie ludzkie w zielonych, mętnych wodach. Wyjaśnia, dlaczego ucieszył się z tej możliwości
JAKO KAMERY PODWODNEJ, Miałem szczęście nurkować w najbardziej dziewiczych morzach i odległych miejscach na świecie, ale także filmować w miejscach, do których niewielu ma okazję się udać.
Zdjęcia do Wielkiej Rafy Koralowej w celu kręcenia dużego serialu BBC Sir Davida Attenborough; Wyspy Salomona i Chuuk w celu sfilmowania następstw wojny na Morzu Koralowym; i Wyspy Galapagos, ponownie w niedawnym trzyczęściowym serialu BBC1.
Nurkowanie po saudyjskiej stronie Morza Czerwonego i w saudyjskich wodach Zatoki Arabskiej dla National Geographic przez ponad rok, kontrastując oba morza, było również rzadką szansą. Nurkowanie jaskiniowe w Norwegii, pod lodami Arktyki, morskie jeziora Palau – to wszystko mam zapisane w moich dziennikach pokładowych i paszportach.
Ludzie mogą pomyśleć, że mógłbym być trochę zblazowany w stosunku do tych możliwości i unikać nurkowania w mniej egzotycznych lokalizacjach, ale kocham swoją pracę z pasją, a nurkowanie bliżej domu nigdy mnie nie zniechęciło.
Jako pierwszy przyznaję, że praca na wodach brytyjskich i próba zrobienia oszałamiających zdjęć może wiązać się z wieloma wyzwaniami, zwłaszcza w przypadku kanału Solent.
Ten odcinek wody, znany ze skomplikowanych pływów, gwałtownych prądów i ograniczonej widoczności, jest zawsze trudnym miejscem do filmowania. Jednak wody te mają bogatą historię, sięgającą czasów prehistorycznych. To sprawia, że to wyzwanie jest tak wartościowe i nigdy mi się nie znudzi.
BEZWZGLĘDNIE NAJSŁAWNIEJSZE Statek, który ma zostać wydobyty, wyniesiony i odnowiony z rzeki Solent, to okręt flagowy Henryka VIII „Mary Rose”. To właśnie ten statek stanął na czele ataku na francuską flotę inwazyjną, ale zatonął przed królem w 1545 roku.
Mary Rose, weteran marynarki wojennej Tudorów, to klejnot w koronie naszej morskiej przeszłości, ale na tych wodach leżą inne wraki, a każdy z nich ma inną historię do opowiedzenia. Szczególnie jedno z nich po raz kolejny odkrywa się przed archeologami.
Zaledwie trzy mile od historycznego nabrzeża Portsmouth, w mętnych wodach wschodniego kanału Solent, znajduje się wrak Invincible, który zatonął w 1758 roku. Francuski okręt wojenny, zdobyty przez Brytyjczyków w 1747 roku.
Jej konstrukcja była tak znacząca, że wywarła wpływ na okręty wojenne projektowane w Wielkiej Brytanii aż do czasów Trafalgaru i później – tego typu statki stały się podstawą Królewskiej Marynarki Wojennej.
W marcu 2012 roku archeolog i obecny licencjobiorca Dan Pascoe, podążając śladami poprzedniego kustosza, komandora Johna Bingemana, który piastował to stanowisko przez trzydzieści lat, zaprosił mnie po raz pierwszy do nurkowania na Invincible.
Od tego czasu miałem szczęście brać udział w nagrywaniu pozostałości tego słynnego statku bojowego, a ostatecznym celem było wyprodukowanie filmu dokumentalnego. To historia, której nie można zignorować, a z każdym rokiem odkrywane są różne części wraku.
Nic nie przygotowało mnie do końca na sam rozmiar i skalę belek kadłuba wystających z dna morskiego. Tego marcowego dnia, czyli na początku sezonu, widoczność wynosiła co najmniej 5 m i żadne wodorosty nie przesłaniały wraku.
Było to wyjątkowe pierwsze nurkowanie, ale zapoznanie się z tym rozległym miejscem zajęło mi znacznie więcej. Zachowała się duża część kadłuba, lewa burta nienaruszona, prawa burta połamana i rozrzucona. Wiedza o tym, gdzie dokładnie się znajdujesz, może być myląca, ale każde nurkowanie pozwala ci lepiej zapoznać się z tym, jak leży Niezwyciężony.
Nie doceniłem widoczności tego dnia; są to wyjątkowe warunki dla kanału Solent. Dość często nurkujesz w gęstym groszkowo-zielonkawym bulionie, mając niewielką szansę na sfilmowanie, ale wtedy mieliśmy taki dobry widok i oceniam każde nurkowanie od tego niezwykłego pierwszego spotkania.
Mieliśmy szczęście, że podczas wykopalisk w czerwcu 2017 r. udało nam się przez kilka dni niemal powtórzyć te warunki. Ten nowy etap śledztwa jest finansowany z dotacji w wysokości 2 milionów funtów pochodzącej z kar nałożonych w wyniku skandalu bankowego LIBOR.
ZESPÓŁ PROJEKTOWY kierowany jest przez Maritime Archaeological Sea Trust (MAST) we współpracy z Uniwersytetem w Bournemouth i Muzeum Narodowym Królewskiej Marynarki Wojennej.
Znaleziska, zakonserwowane w ośrodku archeologicznym MAST w Poole, zostaną wystawione w historycznej stoczni Portsmouth.
Nurkując z mv Avon, barki roboczej z Poole, archeolodzy, weterani wojskowi i inni doświadczeni ochotnicy współpracują, aby wykopać statek i odzyskać wiele artefaktów ukrytych pod piaskami i osadami.
W pierwszym sezonie nurkowym odkryto setki dobrze zachowanych artefaktów. Należą do nich skórzane buty marynarskie, narzędzia strzeleckie, guziki pułkowe, różnorodne bloki olinowania i niesamowite zwoje zapasowego kabla.
Była nawet odręcznie napisana drewniana etykieta z napisem „Fały głównego żagla”, a lina wciąż pachniała smołą użytą do jej usztywnienia i konserwacji.
Podniesiono już prawie 2.5 tony tej liny. Ten zapach natychmiast przywraca Cię do życia na pokładzie tego drugorzędnego okrętu wojennego z połowy XVIII wieku.
Chociaż nurkowałem w wielu różnych wrakach w Solent, Invincible jest tak wyjątkowy. Znając historię statku, nie można się nim nie zachwycać.
Z żerdzi rusztowania rozmieszczonych na całej części dziobowej zbudowano siatkę o wymiarach 3 x 3 m. To właśnie na tych placach zespoły składające się z dwóch nurków korzystały z czterech podnośników powietrznych. Podążanie za żółtymi wężami powietrznymi wijącymi się po dnie morskim prowadzi na miejsce i sprawia, że podróże te są ciekawym i łatwym dojazdem. szczególnie, że mam nieporęczną obudowę aparatu z podłączonymi lampami stroboskopowymi i światłami, które wpychają się pod nadchodzący prąd.
W miarę jak się zbliżam, moje oczekiwania na temat tego, co mogli odkryć archeolodzy, rosną. Widok całkowicie nienaruszonej pokrywy włazu w niemal idealnym stanie był wystarczająco ekscytujący, ale pamiętam, jak przeniosłem się do innej siatki i zauważyłem trzy ogromne bloki olinowania leżące obok siebie głęboko w rowie – widok, który dosłownie zaparł mi dech w piersiach. Podczas normalnego nurkowania po prostu nie widzisz takich rzeczy.
Przelot i filmowanie świeżo odkopanego wnętrza oraz widok otwierających się pode mną pokładów Invincible dały mi prawdziwe wyobrażenie o marynarzach, którzy kiedyś chodzili po tych deskach, oraz o misji, jaką wykonywali.
FRUSTRAJĄCO I JAK WSZYSTKO Solent nurek wie, że zawieszone wodorosty unoszące się w nurcie są stale drażniące podczas robienia zdjęć. Musisz tylko wybrać odpowiedni moment, aby oddać pożądany strzał; nie ma tam skrótów.
Dwadzieścia cztery i 32-funtowe zwitki do broni, również z towarzyszącymi im pałeczkami do mierzenia, każdy z wyrytymi cyframi rzymskimi oznaczającymi rozmiar zwitków, były odkrywane przez nacięcia z jednego przedziału. Składały się ze skrawków liny i powrozów i służyły do utrzymywania kuli armatniej i ładunku w miejscu.
Widok tych ładowni usianych setkami kulami do muszkietów i porozrzucanymi wśród nich krzemieniami do muszkietów jest naprawdę rzadkim widokiem. Nie dajcie się zwieść, był to statek wyruszający na kampanię mającą na celu walkę z naszym głównym przeciwnikiem – Francuzami.
19 lutego 1758 roku Invincible – pierwszy z siedmiu HMS Invincibles noszących tę dumną nazwę – wszedł w skład floty ośmiu okrętów wojennych, które miały wypłynąć z Portsmouth do Nowej Szkocji w ramach drugiej próby zajęcia francuskiego fortu Louisbourg. Invincible był integralną częścią grupy zadaniowej, która ostatecznie odniosła sukces, ale okręt wojenny nigdy nie opuścił kanału Solent.
Na statku dochodzi do serii katastrofalnych wydarzeń. Podczas podnoszenia kotwicy jego przywry zabrudziły się pod dziobem, a następnie przy próbie uwolnienia kotwicy ster się zaciął.
Invincible był teraz w niebezpiecznym stanie i nie mógł sterować. Następnie, złapany przez połączenie odświeżających wiatrów, popłynął na Piasek Skrzypowy. Pomimo odważnych wysiłków, aby wypłynąć na powierzchnię, w tym wyrzucenia sześciu z 24-funtowych dział znajdujących się na górnym pokładzie, kadłub został zalany, a wiatr, który teraz wzmógł się do wichury, przewrócił go na bok.
Statek zaginął i przez następne 220 lat był powoli pochowany przez ruchome piaski i kamienie, podobnie jak Mary Rose zaginęła dwa wieki wcześniej.
Kadłub Invincible jest teraz ponownie odsłonięty. Piaski, które niegdyś pochłonęły ten statek, cofają się wraz z pływami, prądami i silnymi zimowymi sztormami. Dla Dana Pascoe stanowi to dylemat.
Chociaż ta rzadka okazja, aby zobaczyć rozwijające się ogromne belki i konstrukcję statku, powoduje również szybki upadek wraku. Ponieważ konstrukcja jest narażona na działanie żywiołów i działań organizmów żywiących się drewnem, które zamieszkują odsłonięte drewno, będzie to wyścig z czasem, aby wydobyć i zarejestrować jak najwięcej, zanim ulegnie zniszczeniu i zniszczeniu przez siły natury.
W narodzie tak nierozerwalnie związanym z morzem odkrycie i zachowanie naszej morskiej przeszłości jest ambicją podzielaną przez wielu. Chociaż projekt Invincible wzbudził duże zainteresowanie, jak dotąd żaden nadawca nie zgłosił się do sponsorowania pełnego filmu dokumentalnego.
Ale jestem niezrażony. W miarę postępów projektu będę nadal współpracować z zespołem archeologów, aby udokumentować ukryte tajemnice tego statku, które obecnie są odkrywane. Kiedy spoglądasz wstecz na nagrania z wykopalisk w Mary Rose, zdajesz sobie sprawę, jak ważne są te obrazy. Są nie tylko teraźniejszością, ale także cennym archiwum na przyszłość.
We wrześniu 1980 roku Invincible został uznany za chroniony wrak na mocy ustawy o ochronie wraków z 1973 roku.
W 2013 roku wrak został umieszczony na liście 10 najbardziej zagrożonych obiektów dziedzictwa kulturowego Historycznej Anglii. Nurkowanie zostanie wznowione od maja do lipca 2018 r.
DREWNIANY ŚWIAT NIEZWYCIĘŻONEGO
autorstwa Jessiki Berry, Dana Pascoe i Dave’a Parhama
L’INVINCIBLE, CZY NIEZWYCIĘŻONY jaką stała się po schwytaniu przez Francuzów w 1747 r., miała tak innowacyjny i wyrafinowany projekt, że jej konstrukcja zrewolucjonizowała brytyjski przemysł stoczniowy. Do czasu bitwy pod Trafalgarem w 1805 roku większość z 74-działowych okrętów, francuskich i brytyjskich, została zbudowana na jego liniach.
Statek był konstrukcją eksperymentalną, z wieloma żelaznymi kolanami, dzięki czemu jego kadłub był lżejszy i szybszy, a także pozwalał na przenoszenie większej liczby dział. Był także pierwszym statkiem, który wypróbował nowe, lekkie działa 24-funtowe. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku uda nam się znaleźć jedno z tych dział, które zostało wyrzucone w momencie zatonięcia statku. Byłoby to wyjątkowe odkrycie, ponieważ dotychczas nie znaleziono żadnego takiego znaleziska. Wiadomo było, że niewiele z nich w ogóle powstało.
W 1758 r. Invincible potrzebował ponad dwóch i pół dnia, aby zatonąć. Najpierw kotwica utknęła w błocie, a potem osiadła na mieliźnie na Dean Sands w rzece Solent.
Zdaniem pilota z Portsmouth, który nigdy czegoś podobnego nie widział, piasek podniósł się do niewyobrażalnego poziomu, w związku z czym oficerowie i załoga zostali uniewinnieni w późniejszym sądzie wojskowym.
Tego lata odbyły się pierwsze duże wykopaliska od czasu wykopalisk prowadzonych przez kmdr Johna Bingemana w latach 1980. XX wieku. W pierwszym sezonie pracowaliśmy w części dziobowej, obszarze uważanym za najbardziej narażonym na niszczycielskie sztormy.
W konstrukcji znajdują się zapasy bosmana, stolarza i działonowego na pokładzie orlopowym, a także artefakty z magazynów ogólnych w ładowni.
Znaleźliśmy sporo guzików pułkowych, w tym tych należących do Straży Coldstream – pułk nie był wówczas znany w Kanadzie, więc znalezisko to stanowi obecnie intrygującą zagadkę.
W magazynie statku znaleziono ponad 100 przybitek do broni – przypominających napompowane, przemoczone jeże i prawdopodobnie równie ostrych. Są to kulki dębu, które utrzymują nabój i śrut w odpowiednim położeniu po załadowaniu.
Niektóre znaleźliśmy w komplecie ze znacznikami oznaczającymi rodzaj broni, z jaką miały być użyte. Niektóre oznaczone XXIII lub XXIV wskazywały, że są przeznaczone do działa 24-funtowego.
Drewniany świat, jak nazywano życie okrętowe Królewskiej Marynarki Wojennej w XVIII wieku, ożył tego lata wraz z kilkoma doskonale nienaruszonymi artefaktami, takimi jak bloki olinowania, krążki linowe, klepki beczek, szpule tampionów i 18-funtowa głowica ubijaka.
Wyjątkowo, w przeciwieństwie do HMS Victory, obecnie najsłynniejszego XVIII-wiecznego nienaruszonego statku w Portsmouth Historic Dockyard, Invincible zawiera wszystkie zapasy i rzeczy osobiste z dnia, w którym zaginął. Na przykład część olinowania, którą znaleźliśmy, wciąż była zwinięta na pokładzie. Znaleźliśmy także kilka skórzanych butów i nienaruszoną butelkę, wciąż zakorkowaną.
W kolejnych wykopaliskach dotrzemy do najniżej położonej części statku. Tego nigdy nie odkopano. Mamy nadzieję, że uda nam się ukończyć rejestrację spójnej lewej burty i zbadać sposób, w jaki statek został odbudowany w latach pięćdziesiątych XVIII wieku.
Fotogrametria 3D jest prowadzona na każdym poziomie, który odkopujemy, więc szczegóły będą dostępne do zbadania, a także posłużą do opracowania aktualnego śladu 3D tego miejsca.
Teraz, gdy pierwszy sezon dobiegł końca, artefakty znajdują się w Centrum Archeologicznym Maritime Archaeology Sea Trust w Poole, gdzie są konserwowane i rejestrowane.
Ten etap po wykopaliskach zostanie przeprowadzony przy pomocy wolontariuszy służb i byłych służb oraz młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji, którzy są głównymi beneficjentami dotacji LIBOR.
