NURK SAMOLOTOWY
Dana Burtona raportuje dla DIVER dłużej niż większość autorów i przez większą część tego czasu jest także pilotem. Musieliśmy go więc zapytać, co sądzi o wrakach samolotów…
KIEDY REZERWUJESZ wybierasz się na nurkowanie, jakiego rodzaju przygody szukasz? Czy to wyprawa na rekina u Braci, czy makromania w Manado? A może wolisz jakąś wycieczkę „Best of the Wrecks”?
Brałem udział w wielu rodzajach nurkowania wakacje i większość z nich bardzo mi się podobała, ale kiedy zapytano mnie o wraki samolotów, w których nurkowałem,
Zacząłem drapać się po głowie.
O ile pamiętam, nurkowałem tylko sześć. Niezbyt imponujący wynik, można powiedzieć, ale kiedy wracam myślami do przeszłości, zdaję sobie sprawę, że nurkowanie dało mi więcej przyjemności niż niejeden wrak o stalowym kadłubie, jako fotografowi. Być może wynika to z moich wieloletnich równoległych zainteresowań lotnictwem i faktu, że jestem aktywnym pilotem.
Pierwszy wrak samolotu, w którym nurkowałem, miał miejsce na początku lat 1990-tych. Przez lata studiów fotografia w Plymouth College of Art & Design regularnie odwiedzaliśmy falochron w Plymouth. Na wschodnim krańcu leżały i leżą nieruchomo pozostałości silnika Royal-Royce Merlin z bombowca Lancaster (ED450), który rozbił się tam w 1943 r. Zepsuty silnik leży zaskorupiony i skręcony na dnie rafy na głębokości około 14 m.
Szczątki zawsze mnie fascynowały, gdy dryfowałem wzdłuż rafy, ale ostatecznie były skazane na rozczarowanie, ponieważ nie było żadnych istotnych fragmentów kadłuba ani skrzydeł poza kilkoma fragmentami rozsianymi po kamienistym dnie morskim.
Niedawno, w grudniu 2018 r., w pobliżu falochronu odkryto kolejne szczątki bombowca Lancaster, a eksperci uważają, że pochodzą one z tego samego bombowca ED450. Czas pokaże, kiedy zespół przeprowadzi dalsze badania, ale to znalezisko było ekscytujące dla archeologów morskich i lokalnej społeczności nurkowej.
Pod koniec lat 90. wreszcie mogłem zobaczyć prawie ukończony samolot. Dołączyłem do zespołu szwedzkich nurków w 1998 roku, wkrótce po pierwszej brytyjskiej wyprawie i udałem się do Norwegii.
Członkami zespołu byli Richard Lundgren i jego brat Ingmar, którzy wkrótce stali się znani jako guru GUE. W lutym spędziliśmy 10 dni nurkując pod lodem w fiordzie i zwiedzaliśmy wiele głębszych miejsc w porcie w Narwiku.
Po głębokim porannym nurkowaniu miałem okazję zanurkować na niemieckim hydroplanie Dornier DO 26. Uważa się, że samolot został zestrzelony podczas drugiej bitwy o Narwik w 1940 roku i obecnie stoi na pochyłym dnie morskim, wznoszącym się na głębokość zaledwie 10 metrów.
Wrak był w niesamowitym stanie, biorąc pod uwagę, jak długo znajdował się pod wodą. Musi to być wynikiem zamykania ich w lodowatej wodzie przez połowę każdego roku.
Ten samolot jest rzadkim egzemplarzem – prawdopodobnie jedynym tego typu, który do dziś znajduje się pod wodą.
ŚWIATŁO OTOCZENIA było ciemno, kiedy nurkowaliśmy. Był norweski środek zimy, a w dodatku nad naszymi głowami na powierzchni znajdowała się stopa lodu!
Opadliśmy przez halokliny Arktyki i wtedy widoczna stała się część zniszczonego kadłuba.
W oddali widoczne niemieckie insygnia „krzyża poprzecznego” pojawiły się wśród zarośli na prawej burcie skrzydło – co za sposób na powitanie na miejscu wraku samolotu z czasów II wojny światowej!
Podczas tego nurkowania zdecydowałem się sfotografować wrak w trybie czarno-białym, używając kliszy Kodak Tri-X 400. W latach 90. był to jeden z moich ulubionych filmów – podobała mi się jakość ziarna i niesamowity zakres tonalny, jaki oferował, idealny do uchwycenia arktycznej atmosfery nurkowania.
Wody były ponure, więc podpłynęliśmy bliżej wraku. Zbadaliśmy szkieletowy kadłub, a następnie udaliśmy się do dużych silników. Dwie podpory zostały zakopane w mule, ale, co zaskakujące, silnik był w dobrym stanie.
Wszędzie wokół silników walały się relikty i gruz po katastrofie. Z dna morskiego wystawał poskręcany metal i węże.
Kiedy wychodziliśmy, pamiętam, że spojrzałem w dół i udało mi się dostrzec upiorny kształt samolotu, zanim zniknął z powrotem w kapsule czasu, w której przebywał przez ponad 40 lat.
W 2004 roku miałem okazję dołączyć do Monty'ego Hallsa podczas jednej z jego wypraw nurkowych dookoła świata. Byłem na tej wycieczce jako fotograf i kamerzysta, a przydział obejmował możliwość odwiedzenia Palau.
To mikronezyjskie miejsce znane jest ze spektakularnych wysp i plaż, krystalicznie czystej wody i jednych z najbardziej różnorodnych nurkowań na rafach na świecie.
Jest również dobrze znany z akcji rekinów w miejscach takich jak Blue Corner, ale oferuje także wiele wraków, w tym wiele płytkich samolotów. Są one rozmieszczone wokół wysp w tajnych zatoczkach wśród namorzynów – większość jest połamana, ale nadal warto nurkować.
Najbardziej znany jest wodnosamolot Jake. To Aichi E13A-1 japońskiej marynarki wojennej, który znajduje się zaledwie 15 m pod wodą, blisko brzegu.
Wolno latający samolot zwiadowczy, to alianci nadali mu imię Jake.
Wrak został zauważony z powierzchni przez rybaka w 1994 roku. Był w doskonałym stanie, a śmigło nie nosiło śladów uszkodzeń powstałych w wyniku zestrzelenia, co sugerowałoby, że samolot rozbił się podczas lądowania.
Z pewnością musiał zadać kilka ciosów, gdy uderzył w wodę. Silnik się zepsuł i jest częściowo zatopiony w rafie wraz z skrzydło ponton i część ogonowa leżące w pobliżu. Ponieważ rozpiętość skrzydeł wynosi zaledwie 11 m, zdecydowaliśmy się podzielić zespół, aby zapobiec nadmiernemu zatłoczeniu miejsca.
Rafa była w świetnym stanie, wokół było mnóstwo ryb i innego życia morskiego. Aby zobaczyć skalę wraku, mój kumpel Gavin wyciągnął latarkę, abyśmy mogli zrobić te klasyczne ujęcia nurka i wraku.
NA PŁYTKIM MIEJSCU w ten sposób łatwo jest wrócić z nagradzanymi zdjęciami. Zdjęcia robiłem lustrzanką cyfrową Nikon D1 w domowej obudowie z obiektywem 16mm.
Aparat D1 ma małą matrycę, więc pole widzenia tego pełnoklatkowego obiektywu wynosi zaledwie 120° – idealnie nadaje się do tak małej lokalizacji.
Po 20 minutach sfotografowaliśmy samolot pod każdym kątem, więc przenieśliśmy się na rafę, aby inni nurkowie mogli cieszyć się tym miejscem.
Ostatnim samolotem, na którym miałem okazję nurkować, był wrak Hercules C-130 w Jordanii. Został zatopiony celowo w listopadzie 2017 roku, zaledwie 200 m od wybrzeża Akaby. Zatonięciem kierował król Abdullah II, zapalony nurek i sportowiec. Mając nadzieję na ożywienie turystyki nurkowej w okolicy, on i jego zespół wpadli na pomysł projektu.
Od czasu zatonięcia powiedziano nam, że nastąpił ogromny wzrost liczby wizyt w tym miejscu i w innych pobliskich wrakach, w tym osób uprawiających freediving i łodzie ze szklanym dnem, a także płetwonurków.
Wrak został zatopiony na piaszczystym terenie i jest w trakcie przekształcania się w sztuczną rafę, powoli zachęcając życie morskie do zamieszkania. Znajduje się na głębokości zaledwie 16 m, a szczyt na 12 m, dzięki czemu jest łatwo dostępny dla nurka na każdym poziomie.
Zeszłej jesieni nawiązałem współpracę z Carlosem Coste, rekordzistą świata Guinnessa we freedivingu. W samolocie przeprowadziłem już wiele nurkowań, ale zawsze robiłem zdjęcia płetwonurkom.
Teraz mój plan polegał na sfotografowaniu Carlosa pływającego, stojącego i siedzącego na wraku lub w jego pobliżu. Opuściłem linię strzału i udałem się w dół na krótką wycieczkę, zanim przybył Carlos. Samolot nie działał przez nieco ponad rok, a warstwa zielonych alg pokryła kadłub z przebłyskami wzrostu koralowców.
Wypłynąłem z wraku i ustawiłem się tuż przed skrzydło i czekał, aż Carlos opadnie i odda kilka strzałów, zaczynając od udawanych skrzydło-pieszy. Moje koncepcje były dziwaczne, ale byłem zadowolony z efektu końcowego.
Po bokach rufy wraku znajdują się dwoje drzwi, które umożliwiają odwiedzającym obejrzenie gołego kadłuba.
Jeśli udasz się na przód, przywita Cię szkielet na fotelu kapitana. Carlos pokazał swoje niesamowite umiejętności, przepłynął całą długość samolotu i przeszedł przez jego wnętrze. Byłam zahipnotyzowana, ponieważ dzięki niemu wszystko wyglądało tak łatwo.
Dwadzieścia pięć lat temu robiłem tego typu rzeczy i to sprawiło, że chciałem odkopać swoje długie płetwy aby znów cieszyć się taką beztankową swobodą.
Musiałem wykonać około 30 nurkowań na wrakach samolotów i rozkoszować się możliwością latania wokół takich miejsc jak ptak i możliwością objęcia większości wraków za jednym razem. Wygląda na to, że stare samoloty stają się coraz bardziej popularne jako celowo zatopione wraki w różnych częściach świata, aby przyciągnąć gości.
Miejsca te zazwyczaj oferują dobry, otwarty dostęp, są odpowiednie dla początkujących nurków i mają dużo światła przenikającego do wnętrza, co fotografowie zawsze będą mile widziani. Z ekologicznego punktu widzenia są czystsze i wymagają mniej przygotowań niż większość łodzi i statków. W dłuższej perspektywie ulegną szybszej biodegradacji, pozostawiając jedynie niewielki ślad na dnie morskim.
NURKÓW ODWIEDZAJĄCYCH New Providence na Bahamach może zechcieć rzucić okiem na „wrak samolotu Jamesa Bonda” – makietę bombowca Vulcan zbudowanego na potrzeby filmu Thunderball w 1965 roku.
Jest też prawdziwy samolot, w którym nurkowałem, Cessna 310, która znajduje się na głębokości około 12 metrów. Nie jest to może zbyt ekscytujące, ale warto zobaczyć i jak wiele samolotów jest fotogeniczne.
Mój szósty wrak samolotu? W 2004 roku pracowałem nad serialem telewizyjnym Detektywi wraków i udało mi się zanurkować na bombowcu Short Sunderland w Pembroke Dock.
Miejsce to znajduje się na obszarze chronionym w porcie, a warunki tego dnia były bardzo złe, co utrudniało widoczność, ale te pozostałości były fascynujące.
Władze lokalne próbowały zebrać fundusze, aby można było je zebrać i wystawić w muzeum.
Teraz, gdy poproszono mnie o zastanowienie się nad samolotami, przygotowałem listę miejsc na całym świecie, które chciałbym odwiedzić – i nie mogę się doczekać kolejnych podwodnych przygód latania w najbliższej przyszłości.
Lista życzeń Dana dotycząca nurkowania w samolocie
- Airbus A300, Kusadasi, Turcja
- Wraki samolotów, Aruba, Małe Antyle
- Boeing 737, Chemainus, BC, Kanada
- Latająca Forteca Boeinga B17G, Vis, Chorwacja
- Boeing „Blackjack” B17, Zatoka Milne, PNG
- Bristol Blenheim, Malta
- Douglasa Dakoty DC-3, Kas, Turcja
- Bombowiec Mitsubishi G4M „Betty”, Laguna Truk
- Krótka łódź latająca Sunderland, Pembs, Walia
- Kupiłem F4U Corsair, Oahu na Hawajach
- Latająca łódź Kawanishi H8K „Emily”, Laguna Truk
