Wycieczka po wraku 30: Kos XVI

To długa droga i na głęboką wodę, ale jak często masz szansę delektować się nienaruszonym trałowcem? – pyta JOHN LIDDIARD. Ilustracja: MAX ELLIS

Połączenia Kos XVI to bardzo rzadki rodzaj wrakuk, trałowiec, który jest nienaruszony i wyprostowany, i który nie został rozerwany na kawałki przez minę!

Zaczęło się od nazwy jednej z floty norweskich łodzi wielorybniczych Kos I do Kos XXIII. Podczas II wojny światowej Kos XVI został przekształcony w trałowiec i służył w Królewskiej Marynarce Wojennej.

Większość wraków trałowców, w których nurkowałem, została wysadzona w powietrze po uderzeniu w minę, ale nie Kos XVI, który zatonął w wyniku kolizji w sierpniu 1941 r. O ile mi wiadomo, nie było ofiar śmiertelnych, zatem nie jest to grób wojskowy.

Wrak znajduje się na głębokości 38 m na zewnętrznym skraju pola gazowego Rough, około 38 km na południowy wschód od Flamborough Head. Ponownie jest nieco dalej od brzegu niż zwykle Wycieczka po wrakus, ale to na tyle ciekawy wrak, że musiałem go uwzględnić.

Nasza wycieczka rozpoczyna się mniej więcej na śródokręciu, po lewej stronie (1). Cały wrak przechyla się lekko na lewą burtę, przez co ta burta znajduje się na głębokości około 36 m na metr niż prawa burta. Nadbudówka to otwarta stalowa konstrukcja pokryta gęstym porostem ukwiałów pospolitych. Biorąc pod uwagę, że statek zatonął prawie 60 lat, drewniane pokłady są w większości miejsc zaskakująco nienaruszone, choć w niektórych miejscach zgniły niemal całkowicie.

Kierując się w stronę rufy, możesz wybrać pomiędzy pływaniem wewnątrz lub na zewnątrz zakrytej części pokładu (2). Wzdłuż burty pokładu wzdłuż statku biegną zestawy ciężkich lin.

Mając na uwadze jego wojenną rolę, obejmowałyby one miedziane kable rozmagnesowujące i stalowe cumy używane do holowania sprzętu do trałowania min, a także kable używane do sterowania statkiem.

Zaglądając do wnętrza nadbudówki, widać ogromny kocioł i silnik, ale o tym później. W miejscu, w którym kończy się nadbudówka, rufa jest prawie całkowicie oddzielona od reszty statku (3).

Uszkodzenia te rozpoczęły się w wyniku zderzenia, w wyniku którego zatonął statek Kos XVIi uzupełniony przez czas, pływy i grawitację.

Nad rufą do słupka steru nadal przymocowany jest duży kwadrant sterowy (4). Poniżej rufy ster przechylił się na jedną stronę i jest teraz zakopany, ale duża żelazna śruba napędowa nadal jest przymocowana do wału i podobnie jak większość statku pokryta jest ukwiałami (5).

Pod rufą znajduje się niewielka wgłębienie, maksymalna głębokość 38 m. Tutaj znalazłem jednego z największych homarów jakie kiedykolwiek widziałem. Nie jem owoców morza, ale wszyscy na łodzi też to zostawili, bo miło było zobaczyć tak ogromnego homara, którego (bardziej prawdopodobne) i tak byłby trochę trudny do zjedzenia.

Zaokrąglając rufę w prawą burtę, rozcięcie jest tutaj znacznie większe i zapieczone na krawędziach (6), wskazując punkt zderzenia. Wyobrażam sobie sternika drugiego statku, który w ostatniej chwili skręca mocno w lewą stronę, próbując ominąć rufę statku. Kos XVIi nie do końca się to udaje.

Dzięki podziałowi dostęp do kabin rufowych i maszynowni stał się prostą sprawą. Płynąc do przodu we wraku, mijasz parę toalet, silnik i tył kotła, z łatwym wyjściem na prawą burtę na główny pokład (7).

Jeśli wolisz pozostać na zewnątrz, przejście przez dach maszynowni poprowadzi Cię obok luków wentylacyjnych (8) i zawalona para bomów łodziowych. Rysunki techniczne Kos XVI pokazują podwójne stanowisko Hotchkissa zamontowane tuż za włazami wentylacyjnymi, ale nie mogłem znaleźć żadnego śladu tego.

Jak przystało na szybki statek wielorybniczy, kocioł i silnik są masywnie przewymiarowane. Większość dużych frachtowców jest wymieniona jako posiadająca „silniki o potrójnym rozprężaniu”, ale silnik parowy w Kos XVI ma pięć cylindrów o stale rosnących rozmiarach, co wskazuje na pięciokrotne rozszerzanie w celu uzyskania maksymalnej mocy dostępnej z pary. Bez wątpienia dostępność mocy i szybkości doprowadziła do powstania Kos XVIprzebudowa na „korwetę trałową” do służby w czasie wojny.

Po wyjściu z maszynowni i minięciu reszty kotłowni na zewnątrz statku, zawalony obszar (9) wskazuje pozostałości drewnianej sterówki. Pierwotnie stał wyżej niż reszta nadbudówki, obecnie zapadł się w znajdujące się poniżej zbiorniki paliwa.

Następna kabina dalej (10) to kolejny dodatek do trałowania min, pozostałość po pomieszczeniu generatora. Konstrukcja częściowo się zawaliła, ale zaglądając do środka, można dostrzec wierzchołki dwóch generatorów diesla służących do zasilania urządzeń trałowych.

Najbardziej wysunięta kabina nad pokładem (11) to toalety i umywalnia dla załogi. Został znacznie wzmocniony, aby utrzymać na dachu 2-funtowe działo.

Na pokładzie dziobowym po lewej stronie znajduje się zapasowa kotwica (12) i duża metalowa konstrukcja stożkowa (13). To urządzenie generujące hałas do zamiatania min akustycznych. Z boku kadłuba widać jeden ze sworzni na końcu ramy w kształcie litery A, która opuszczała się pod dziobem w celu trałowania min (14).

Wchodząc na dziób, obie kotwice są nadal na swoich miejscach (15), z łańcuchem prowadzącym z powrotem do wciągarki kotwicznej (16). Poniżej znajduje się kolejna zapasowa kotwica, znajdująca się na prawej burcie pokładu. Po prawej stronie toalety załogi dwufuntowe działo, spadłe z uchwytu powyżej, leży płasko na pokładzie (17).

Po zwiedzeniu wraku pozostaje tylko wrócić na śródokręcie (18) i wznieś się po linii, aby się zdekompresować.

Moje nurkowania na Kos XVI odbywały się na nitroxie z rebreatherem Draeger, co dało mi czas denny około 30 minut z całkowitego czasu nurkowania wynoszącego 40 minut.

Używając powietrza, czas denny od 20 do 25 minut na a komputer dałoby mniej więcej taki sam ogólny czas nurkowania, a jeśli nie jesteś zajęty szkicowaniem i robieniem zdjęć, 20 minut powinno wystarczyć, abyś mógł delikatnie zwiedzić cały wrak.

Dziękuję Gordonowi Wadsworthowi, Helen Jarratt, Andy’emu Mollowi i członkom Severnside BSAC.

Ukazał się w Diver, sierpień 2001