Ponad sto lat temu w pobliżu Krety odkryto głębokie miejsce rzymskiego wraku statku. Wśród innych artefaktów dostarczył najstarszy znany na świecie komputer.
Cousteau nieuchronnie tam był, ale dopiero niedawno nurkowie wprowadzili do użytku nowoczesną technologię, relacjonuje członek zespołu ALEXANDROS SOTIRIOU. Zdjęcia: ALEXANDROS TOURTAS
DRIFTUJESZ zejdź z zamierzonego kursu na niezbadanych morzach podczas sztormu. Twój statek to drewniany żaglowiec, bez silnika i sprzętu elektronicznego, załadowany cennymi dziełami sztuki.
Fale nieustannie dręczą statek, a każdy człowiek na pokładzie jest zajęty walką o kontrolę rosnącego poziomu wody w ładowniach.
Brutalny dźwięk fal rozbijających się o pobliskie skały daje nadzieję na własne ocalenie, gdyż statek wkrótce tonie.
Tak musiało się czuć, będąc na pokładzie rzymskiego statku, który zatonął w pobliżu wyspy Antikythera, około 20 mil morskich na północny zachód od Krety na Morzu Egejskim, około 60-50 roku p.n.e.
„Statek był najprawdopodobniej jednym z największych w swoich czasach. Uważa się, że miał ponad 40 m długości i co najmniej 14 m szerokości, minimalną głębokość kadłuba 6.5 m i nośność od 2.3 do 2.5 ton” – mówi Aggeliki Simosi, szef greckiego Eforatu Podwodnych Starożytności (EUA) i dyrektor projektu Antikythera 2012.
Statek prawdopodobnie został wyczarterowany przez bogatego kupca do transportu wybranych dzieł sztuki.
Ładunek obejmował posągi z brązu i marmuru, ale także różne inne niezwykłe artefakty, takie jak Mechanizm z Antykithiry, obecnie uznawany za pierwszy znany na świecie „komputer".
Był to złożony instrument, który mógł obliczyć położenie niektórych gwiazd i planet, a także przewidywać zaćmienia słońca i księżyca.
Antikythera to dość mała wyspa (6.5 km długości i XNUMX km szerokości), strategicznie położona na ruchliwym morskim szlaku handlowym łączącym wschodnie i zachodnie wybrzeża Morza Śródziemnego.
Było zamieszkane od starożytności i kwitło aż do drugiej wojny światowej, kiedy niemieckie siły okupacyjne ewakuowały na Kretę około 800 mieszkańców Antykiteru.
Obecnie wyspę zamieszkuje mniej niż 30 osób, która jest połączona promem z resztą Grecji tylko trzy razy w tygodniu.
Jej sklepem jest także kawiarnia, tawerna i poczta. Nie ma transportu publicznego, opieka zdrowotna jest podstawowa, a czas płynie bardzo wolno.
OKO WIELKANOCY 1900 ROKU, mała żaglówka przewożąca grupę greckich poławiaczy gąbek w kaskach znalazła schronienie na wybrzeżu Antykithiry podczas burzy. Jeden z nich był przygotowany do zbierania owoców morza dla załogi.
Skaliste klify opadały niemal pionowo z wysokości nad poziomem morza na głębokość ponad 40 metrów. Przy widoczności co najmniej 30 m nurek widział dno na długo przed jego dotarciem, ale nie mógł uwierzyć własnym oczom.
Skamieniałe postacie ludzi i zwierząt były rozrzucone wszędzie na dnie morskim pod nim. Walczący wojownicy, tańczące kobiety, biegnące konie – wszyscy byli częściowo pogrzebani w piasku.
Pomyślał, że narkoza azotowa może płatać mu figle. Chwyciwszy jedno z ramion wystających z piasku, dał sygnałowi, aby się wzniósł. Załoga nigdy nie uwierzyłaby w tę historię bez dowodów.
Poławiacze gąbek wkrótce wrócili z wystarczającym sprzętem i wsparciem, aby przeprowadzić dla greckiego rządu pierwszą znaną podwodną akcję ratowniczą.
Prace rozpoczęły się w 1901 roku i trwały prawie dwa lata. Kapsuła czasu sprzed 2000 lat została otwarta, wyciągając na światło dzienne cenne informacje i artefakty.
Warunki pracy były ekstremalne i często niebezpieczne. Przy głębokości nurkowania sięgającej 70 m nurkowie mogli spędzać na dnie bardzo mało czasu, ale mimo to byli narażeni na wysokie ryzyko choroby dekompresyjnej. Nie wszystkim udało się bezpiecznie wrócić, a niektórzy nawet zginęli.
W miarę zmniejszania się liczby wyników praca stawała się coraz bardziej wymagająca. Prace zdecydowano o przerwaniu w momencie, gdy na dnie nie pozostały już żadne istotne pozostałości.
Do słynnych znalezisk zalicza się Mechanizm z Antykithiry, posągi Młodzieży i Filozofa, części innych brązów, 36 marmurowych posągów i szereg innych artefaktów.
Ponad 70 lat później Jacques Cousteau i jego zespół odwiedzili starożytny wrak statku, aby nakręcić film dokumentalny.
Postęp technologiczny, jaki nastąpił od czasu poprzedniej wyprawy, sprawił, że w ciągu kilku dni nurkom udało się jeszcze bardziej wzbogacić kolekcję artefaktów, która obecnie znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach.
W PAŹDZIERNIKU ZESZŁEGO ROKUmiędzynarodowy zespół greckich, amerykańskich i brytyjskich archeologów oraz nurków odwiedził po raz kolejny Antykithirę.
Celem Projektu Antikythera 2012 było zbadanie całej podwodnej linii brzegowej do głębokości 40 m, przeniesienie miejsca wraku i przeprowadzenie pełnego projektu archeologii podwodnej.
Każda operacja będzie dokładnie udokumentowana, aby wyprodukować cyfrowy baza danych ze szczegółowymi raportami, zdjęciami i wideo.
Dostępne były najnowocześniejsze rebreathery z obiegiem zamkniętym, pojazdy z napędem dla nurków i kamery o wysokiej rozdzielczości, a także wsparcie technologiczne i finansowe ze strony Instytutu Oceanograficznego Woods Hole (WHOI).
Członkowie zespołu spędzili tydzień w Heraklionie na Krecie, odświeżając swoje umiejętności nurkowe oraz sprawdzając sprzęt i procedury. Lokalny właściciel centrum nurkowego Dimitris Drakos zapewnił wsparcie, w tym łodzie.
PIERWSZE ZADANIE po przybyciu do Antykithiry było założenie naszej bazy na lądzie. Nowoczesny hotel z widokiem na port, z 12 pokojami iw pełni wyposażoną kuchnią, zapewnił wszystko, czego potrzebowaliśmy. Zdobyliśmy zapasy na 20-dniowy pobyt.
Do portu przywieziono 10-metrową łódź nurkową i 7-metrowy RIB pomocniczy oraz uruchomiono stację benzynową. Zainstalowano wystarczającą ilość tlenu i helu, dwie sprężarki zasilane paliwem oraz pompę wspomagającą napędzaną gazem.
Sprzęt pierwszej pomocy i ustalenia dotyczące ewakuacji helikopterem stanowiły część szczegółowego planu awaryjnego, a pozostałe szczegóły dopracowywano na miejscu.
Archeolodzy podwodni dr Theotokis Theodhoulou z EUA, dr Brendan Foley i Alex Tourtas z WHOI wykazali się dużą systematycznością.
Teren podwodny jest skalisty i wysoce anomalny, co uniemożliwia rozróżnienie obiektów na dnie morskim stworzonych przez człowieka od obiektów naturalnych za pomocą akustycznego sprzętu do badania dna.
Ponadto liczne skały wystające do 20 m nad otaczające dno morskie mogą stanowić poważne zagrożenie dla holowanego podwodnego sprzętu oceanograficznego.
Nurkowie, którzy byli w stanie wytrzymać wyjątkowo długi czas pod wodą i wygodnie pokonywać duże odległości, musieli wizualnie badać dno, korzystając z pomocy CCR i DPV.
Nurkowanie odbywało się głównie w oparciu o wielopoziomowe profile bezdekompresyjne algorytmu VGM, zaczynając od 40 m i wznosząc się o 5 m za każdym razem, gdy limit braku dekompresji spadał do dwóch minut.
Z 90-MINUTAMI czasów dennych i trzem nakładającym się na siebie zespołom, pierwsze zadanie udało się wykonać w ciągu zaledwie ośmiu dni roboczych – obejmując 22 km linii brzegowej.
Nurkowie z EUA, Manolis Tzefronis i Louis Mercenier, obsadzili łódź ratunkową, śledząc postępy za pośrednictwem protokołu sygnalizacyjnego SMB. Odnotowano różne interesujące miejsca dla przyszłych operacji.
Mieliśmy przybliżone pojęcie o położeniu wraku na podstawie notatek i opisów z poprzednich operacji, ale nie mieliśmy ustalonej pozycji.
Ja i brytyjski nurek techniczny Phil Short zbadaliśmy duży obszar do 65 m przy użyciu trimixu, zachowując maksymalny czas dekompresji wynoszący 30 minut.
Pomogło w zrozumieniu i zapamiętaniu topografii dna, dzięki czemu mogliśmy wykluczyć narkozę z równania.
Szczątki starożytnych wraków statków można było rozpoznać nawet podczas przesuwania się po dnie z dużą prędkością.
Rozrzucone kawałki ceramiki zaprowadziły nas do ładunku. Amfory charakterystyczne dla wraku zostały zbadane przez zespół na specjalnej wystawie w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach, a nurkowie, gdy wysłali SMB z notatką „znaleźli wrak”, byli pewni, że słynne miejsce wraku statku z Antykithiry zostało przeniesione .
Ładunek i niektóre odporne na rozkład części wykonane z ołowiu, brązu itp. to wszystko, co można zobaczyć na dnie morskim. Pozostałości drewna można prawdopodobnie znaleźć tylko wtedy, gdy zostaną zakopane pod piaskiem.
Zaletą nowoczesnych technik nurkowania jest to, że można bezpiecznie przebywać 30-40 minut na głębokościach, na których nurkowie podczas poprzednich wypraw mogli spędzić nie więcej niż 5-10 minut.
Dzięki temu udało nam się udokumentować wszystkie widoczne części ładunku i wraku.
Wymiary witryny zostały dokładnie zmierzone przez Alexa Tourtasa. Artefakty rozrzucone na powierzchni o wymiarach 60 x 20 m wskazywały na jeden z największych starożytnych ładunków, jakie kiedykolwiek znaleziono. Ed O'Brien, oficer ds. bezpieczeństwa nurkowania WHOI i nurek zespołu ekspedycyjnego, opisał statek na podstawie jego wielkości jako „Titanica swoich czasów”.
Pobrano próbki ładunku, aby pomóc w pozytywnej identyfikacji wraku. Zlokalizowano i podniesiono także ołowianą część kotwiącą.
Osady wapnia na powierzchni niektórych artefaktów betonowały je z otaczającą skałą. Delikatne uwolnienie ich przed wychowaniem zajęło dwa dni.
PRZEDMIOTY Ocalone zostały poddane wstępnej konserwacji na miejscu (czyszczenie mechaniczne i odsalanie), zanim zostały wysłane do laboratoriów EUA w celu dalszej opieki.
Mając na uwadze tylko cztery dni złej pogody w ciągu czterotygodniowego okresu realizacji projektu, jedynie drobne awarie sprzętu i brak innych poważnych usterek, szczęście było po naszej stronie.
Projekt Antikythera 2012 przyniósł ważne wyniki w zakresie dokumentowania tego miejsca i wykazał wartość wykorzystania CCR wraz z DPV do badania całej wyspy do celów naukowych. Połączenie okazało się skuteczne, bezpieczne i stosunkowo wygodne.
NURKOWANIE STAROŻYTNYCH WRAKÓW
Chcesz odwiedzić miejsce wraku greckiego sprzed 2000 lat? Obecnie nadal obowiązują surowe ograniczenia, ale może to stać się możliwe za kilka lat.
Obecnie w Grecji nad podwodnymi zabytkami mogą pracować wyłącznie instytucje naukowe działające na podstawie specjalnej licencji. Nurkowanie sportowe nie może odbywać się na stanowiskach archeologicznych i niektórych morskich obszarach chronionych.
Jednakże greckie prawo odnoszące się do podwodnych stanowisk archeologicznych stanowi, że „po zastosowaniu określonej procedury miejsca takie można określić jako podwodne muzea i można oferować nurkowanie z przewodnikiem w towarzystwie wyspecjalizowanego personelu”.
Prefektura Tesalia w północno-zachodniej części Morza Egejskiego rozpoczęła procedurę mającą na celu zbudowanie pierwszego w Grecji podwodnego muzeum, którego otwarcie według kierownika projektu nastąpi w 2015 r.
Planuje się udostępnienie dla nurków szeregu starożytnych wraków statków wokół wysp Sporady, przy zastosowaniu odpowiednich środków gwarantujących ochronę zabytków.
