Ma reputację jednego z najwspanialszych spektakli rekinów na Ziemi. Czy naprawdę może być aż tak dobrze? Aby się tego dowiedzieć, TOM VIERUS odwiedził Rafę Rekinów na Fidżi
Jest 7.30 w sobotni poraneki właśnie znaleźliśmy bazę Beqa Adventure Divers (BAD) na obrzeżach Pacific Harbor na Viti Levu, głównej wyspie Fidżi.
Przybyliśmy, aby doświadczyć czegoś, co zostało okrzyknięte jednym z największych nurkowań z rekinami na świecie z kilkoma imponującymi drapieżnikami wierzchołkowymi – tylko my i żarłacze bycze.
Przy wejściu wita nas Mike Neumann, jeden z trzech właścicieli BAD?, który po ponad 10 latach nadal przyłącza się do niemal każdego nurkowania.
Wkrótce będziemy gotowi na wejście na pokład jednego lub drugiego z dwóch statków nurkowych, Predator i Hunter. Nasz sprzęt jest już na pokładzie, a każdy z naszych aparatów jest w swoim własnym koszyku.
Na obu łodziach znajduje się dzisiaj około 20 osób, maksymalna liczba osób ustalona przez centrum nurkowe. Poziom organizacji od razu robi wrażenie – jest sprawnie i profesjonalnie.
Gdy powoli płyniemy wzdłuż porośniętego namorzynami kanału w kierunku otwartego oceanu, Tumbi, jeden z głównych żerujących, udziela szczegółowej odprawy nurkowej. Przy odrobinie szczęścia mogliśmy zobaczyć aż osiem gatunków rekinów, od potężnego byka i być może rekiny tygrysie na mniejsze drapieżniki rafowe, takie jak rekiny białopłetwe i czarnopłetwe, oraz możliwość występowania rzadziej odwiedzanych, takich jak rekiny cytrynowe i karmiące.
W 20 minut rejs łodzią dotrze do rafy w sercu rezerwatu morskiego Shark Reef. Łodzie przywiązujemy do wcześniej zainstalowanych boi i przygotowujemy się do nurkowania.
ZJEŻDŻAMY DO NASZEGO PIERWSZEGO przystanek 30m, gdzie czekają główne atrakcje. W „Arenie” ekipa BAD zbudowała ścianę z martwych koralowców. Klękamy za nim, podczas gdy Tumbi, pozostali mistrzowie nurkowania i podajniki zajmują pozycję.
Cztery z nich dosłownie stoją za nami, każdy uzbrojony w tępy metalowy drąg, który może służyć do przypominania rekinom, że „tylko tutaj i nie dalej”! Kolejna trójka przygotowuje na naszych oczach karmienie. Duże rekiny bycze krążą cierpliwie zaledwie kilka metrów dalej w oczekiwaniu.
Niezauważony przez większość nurków, za naszymi plecami przepływa rekin sierpowaty, wokół którego krąży około 20 trevalów w żółte paski. Dziesiątki wolno pływających remor i innych mniejszych ryb rafowych dołączają do nas w preludium do nadchodzącego spektaklu. Sama obfitość życie morskie na tym obszarze chronionym jest uderzająca.
Przedstawienie zaraz się zacznie. Tumbi otwiera pokrywę metalowej konstrukcji, chwyta zawarte w niej główki tuńczyka, jedna po drugiej i ręcznie karmi nimi zbliżające się rekiny. Towarzyszą mu Fabiano i Manoa, którzy pełnią rolę „ochroniarzy”, a także dzierżą metalowe kije.
Przez lata karmnicy wypracowali protokół, zgodnie z którym jedzeniem nagradzane są tylko rekiny zbliżające się z lewej strony, a kije przypominają tym, które zbliżają się z prawej strony, o przestrzeganiu zasad.
Aby uniknąć niespodzianek, ważne jest, aby konsekwentnie przestrzegać tego protokołu – w końcu rekiny są drapieżnikami i potencjalnie niebezpiecznymi dla nas, ludzi.
Obserwując, jak dominujące byki podchodzą i połykają głowy w całości, przypominam sobie, że Tumbi opowiadał nam wcześniej, że w godzinach szczytu do nurków podczas żerowania dołącza nawet 80 rekinów.
Dziś na arenie musi być około 35 osób i trudno mi sobie wyobrazić, jak dwukrotnie ta liczba musi wyglądać i czuć się.
Rekiny mogą być bardzo ostrożnymi zwierzętami i nie podpływają bezmyślnie w stronę przynęty i nie chwytają jej. Podobnie jak my, ich osobowości są różne: niektóre są odważne i raczej agresywne, inne zaś wolą zachować dystans i obserwować. Niektórzy wydają się nieśmiali.
Podobnie jak lwy i wilki na lądzie, rekiny ustalają między sobą hierarchię. Zwykle są to osobniki dominujące (lub bardzo odważne), które natychmiast rzucają się na przynętę.
Kilka głów tuńczyka później procedura się zmienia. Zespół przechodzi od karmienia ręcznego do karmienia „z pojemnika”, używając nieco zmodyfikowanych koszy na śmieci, aby zapewnić nurkom imponujące i intymne doświadczenia.
Fabiano chwyta linę przyczepioną do kosza i powoli wspina się na wysokość około 15 m. Pociągając za linę, manewruje pokrywą, aby uwolnić część łbów tuńczyka, pływając równolegle do ściany martwych koralowców.
Dzięki temu każdy nurek będzie miał okazję doświadczyć z bliska drapieżników podążających za koszem i jego rybim zapachem. Pojemniki wyglądają dziwacznie z odległości 30 m w dół, ale skutecznie przyciągają rekiny prosto w twarz!
Po 17 minutach przebywania na dnie z dużymi żarłaczami byczymi (niektóre dochodzące do 3.5 m) mistrzowie nurkowania uderzają w stalowe zbiorniki, dając sygnał do wynurzenia się w kierunku Den, płytszego miejsca żerowania na głębokości 15 m.
Uwaga skierowana jest teraz na mniejsze rekiny rafowe czarnopłetwe i białopłetwe oraz bardzo zwinne rekiny rafowe szare. Ponad tuzin mniejszych rekinów i setki małych ryb energicznie krąży wokół Mavoa, dzisiejszego żerowiska.
Podczas gdy byki karmiono w warunkach przypominających arenę, Den jest inny. Mavoa znajduje się po naszej prawej stronie, w kanale o szerokości 5 m pomiędzy stromym zboczem rafy a kolejną małą sztuczną ścianą martwych koralowców, za którą klękamy.
Rekiny wlatują i wychodzą z jaskini. Niektórzy korzystają z kanału, ale odważniejsi wybierają trasę bezpośrednio nad naszymi głowami. Dołączają setki ryb rafowych i innych mniejszych drapieżników, nie chcących przegapić wrażeń. Przez kolejne 20 minut cieszymy się tym widowiskiem, po czym wznosimy się do tak zwanego „najlepszego przystanku bezpieczeństwa na świecie”.
Mają rację. Na głębokości 3 m na samym skraju rafy zainstalowano linę, która pozwala nurkom się utrzymać (za co jesteśmy wdzięczni, biorąc pod uwagę fale i prądy na płyciznach, które w przeciwnym razie mogłyby znieść cię do Pacyfiku) dalsze karmienie trwa.
Obecnie dominują tam białopłetwe i czarnopłetwe, które wydają się takie małe i w jakiś sposób podobne do kotów po spędzeniu 37 minut z masywnymi bykami i szarymi rekinami rafowymi.
Ich małe, smukłe ciała są doskonale przystosowane do życia w złożonej strukturalnie rafie, dzięki czemu mogą dotrzeć do praktycznie każdej ryby ukrytej w jej pęknięciach i szczelinach.
PODCZAS WOLNEGO WYGASZANIA GAZU azot (zwykle jedna z mniej ekscytujących części nurkowania) przed nami kolejny spektakl: eksplozja kolorów, gdy promienie słoneczne przenikają przez słup wody i tańczą na kwitnącej płytkiej rafie.
Cała scena wydaje się niemal nierealna, zbyt piękna, aby mogła być prawdziwa. Po kolejnych ekscytujących 10 minutach wracamy na łódź. Wielu z nas musi uważać, aby nie przegrać regulatory dzięki naszym ogromnym uśmiechom – wow, to było intensywne 50 minut!
Podczas 60-minutowej przerwy na powierzchni łódź manewruje na spokojniejsze wody i mam trochę czasu, aby porozmawiać z Mikiem Neumannem. Z szerokim uśmiechem opowiada mi historię Rezerwatu Morskiego Shark Reef, pierwszego na Fidżi marynarka narodowa park i oficjalnie uznany od 2014 roku.
„Wszystko zaczęło się w 2004 roku od pomysłu stworzenia samowystarczalnego projektu turystycznego, który miałby dwie rzeczy: zapewniał nurkom niezapomniane wrażenia i chronił zamieszkujące je rekiny” – mówi Mike. „Dzisiaj, ponad 10 lat później, osiągnęliśmy jedno i drugie, a nawet znacznie więcej. Stworzyliśmy sytuację, w której wszyscy wygrywają.”
Nie tylko rekiny i inne gatunki morskie objęte ochroną przez rezerwat morski, ale miejscowa ludność czerpie korzyści z dochodów z turystyki międzynarodowej. „Zawarliśmy umowy z kilkoma wioskami posiadającymi tradycyjne prawa do połowów na obszarze, który chcieliśmy chronić” – mówi Mike. Każdy nurek płaci opłatę w wysokości około 10 dolarów amerykańskich, „która trafia bezpośrednio do odpowiednich wiosek, które z kolei powstrzymują się od połowów w tym obszarze”.
Takie podejście doprowadziło nie tylko do powstania jednego z najsłynniejszych na świecie miejsc do nurkowania z rekinami, ale w znacznym stopniu przyczyniło się do ochrony zamieszkujących je rekinów. Do 2007 r. utworzono Korytarz Rekinów (w którym obowiązuje zakaz połowu rekinów). Dziś obejmuje 30-kilometrowy odcinek u wybrzeży Viti Levu.
To nie jest „papierowy park”. Strażnicy ryb aktywnie patrolują okolicę, wypatrując kłusowników i nielegalnych połowów.
W rezerwacie nie tylko świetnie radzą sobie rekiny, ale wydaje się, że inne zwierzęta morskie również korzystają z ochrony, jaką zapewnia.
To z kolei prowadzi do „efektu dodatkowego” – w miarę wzrostu populacji ryb w parku, populacje rozszerzyły się na obszary poza jego granicami, zwiększając plony połowowe na obszarach przyległych.
OTO JAK Morskie obszary chronione, czyli MPA, mogą być sytuacją korzystną dla wszystkich – miłośników przyrody, rybaków, działaczy na rzecz ochrony przyrody i ekonomistów. „Ten park jest najważniejszy sukces konserwatorskii pokazuje, że wysiłki na małą skalę naprawdę robią różnicę” – mówi Mike.
BAD był także członkiem-założycielem Global Shark Diving Alliance, ogólnoświatowej inicjatywy operatorów mającej na celu ustanowienie międzynarodowych standardów odpowiedzialnego i długoterminowego zrównoważonego nurkowania z rekinami. „Oprócz bezpieczeństwa nurków i ochrony rekinów, kładziemy duży nacisk na ciągłe wspieranie badań nad rekinami i ich ochronę” – mówi Mike.
W każdym nurkowaniu z rekinami bierze udział co najmniej jeden przeszkolony lokalny biolog morski, który rejestruje poszczególne osoby i parametry środowiskowe, aby zasilać długoterminową bazę danych dokumentującą zmiany w populacjach.
Projekt BAD wspiera także międzynarodowy zespół naukowców badających ruchy gatunków i genetykę populacji. Nurkowania z karmieniem rekinów dają możliwość dowiedzenia się więcej na temat hierarchii, tras migracji oraz zachowań ogólnych i godowych.
PRZYGOTUJEMY SIĘ drugie nurkowanie. Sprawdzam obudowę podwodną – wystarczy miejsca na karcie SD, ustawienia w porządku, lampy działają – gotowe!
To nurkowanie różni się trochę od pierwszego. Jesteśmy w tym samym miejscu, ale tym razem zbliżamy się do innego żerowiska w odległości 15 m. I zamiast klęczeć, leżymy płasko na brzuchu za znacznie płytszą ścianą. Przypominano nam już, żeby nie wystawiać rąk ani ramion, gdyż rekiny podpłyną jeszcze bliżej niż przy pierwszym nurkowaniu.
Kiedy już zajmiemy pozycję, Fabiano bierze liny i zaczyna się wspinać z pełnym koszem kawałków tuńczyka. Około 30 rekinów znajdzie się tak blisko, jak to tylko możliwe! Raz za razem, pozornie znikąd, z boków wyłaniają się duże byki i mijają nas, mając czasami mniej niż metr zapasu.
Przebywanie obok tych fascynujących zwierząt, których najwcześniejsi przodkowie przemierzali nasze oceany ponad 400 milionów lat temu, wydaje się nierealne.
Zauważam ich ciekawość i to, jak nas obserwują, gdy przez kolejne 30 minut gonią za śmietnikiem. Następnie rozbrzmiewa sygnał i wznosimy się w stronę krawędzi rafy, aby cieszyć się kolejnymi 15 minutami odgazowania na najlepszym przystanku bezpieczeństwa na świecie.
Bez słowa wspinam się po drabinie z powrotem na Huntera. To było zdecydowanie najbardziej ekscytujące nurkowanie w moim życiu i najbliższe rekinom, jakie kiedykolwiek widziałem. Wymęczeni, ale podekscytowani wracamy do bazy w Pacific Harbor.
Trudno byłoby wmówić ludziom historię o rekinach jako bezmyślnych maszynach do zabijania, gdyby spędzili z nimi dwie godziny twarzą w twarz. Wielu nurków opuszczających Fidżi do swoich ojczyzn, stanie się zwolennikami rekinów – dobrowolnie lub niechętnie – gdy będą opowiadać przyjaciołom i rodzinom o swoich niesamowitych spotkaniach tam.
Dopiero gdy ludzie zrozumieją rekiny, zaczną się o nie troszczyć i o ich istnienie. Ludzie chronią tylko to, co rozumieją i kochają. Które są Czym Nurkowie przygodowi Beqa chodzi – nie tylko o ułatwianie bezpiecznych i ekscytujących spotkań tysiącom turystów każdego roku, ale także o edukację społeczeństwa i naciski na ochronę tych ważnych oceanów regulatory.
