Nurkowanie w tajemnice kopalni Felicitas i kamieniołomu Rhisnes

STEFAN PANIS lubi zagłębiać się w kopalnie i nurkował w dwóch starych wyrobiskach na kontynencie – w niemieckiej kopalni, w której wydobywano niegdyś łupek, oraz w Belgii, z której wydobywano czarny marmur

W zeszłym roku zostałem ostrzeżony w sprawie ewentualnej nowej nurkowej kopalni łupku w Niemczech. Skontaktowałem się z właścicielem Wolfgangiem Rohrem, który okazał się bardzo fajnym facetem, ale niestety nie było jeszcze możliwości komercyjnego prowadzenia kopalni dla nurków. Niemieckie przepisy są bardzo rygorystyczne.

Pierwsza próba: wyzwania i problemy techniczne

W czerwcu Wolfgang powiedział mi, że kopalnia zacznie działać od następnego miesiąca. W drodze miałem inne wyprawy i dopiero we wrześniu wreszcie miałem wolny weekend.

Przeczytaj także: Wrak srebra, mosiądzu – nawet Forda Modelu T!

Z kumplami Robinem Verbruggenem, Cedrikiem Ryonem oraz Stevenem i Rafem Haenebalcke wyruszyłem do Schmallenberg, 44 km na południowy wschód od Dortmundu.

W kopalni było dość tłoczno, a w kolejce stało około 10 innych nurków, aby cieszyć się jej pięknem. Ponieważ chcieliśmy filmować i fotografować, jako pierwsi weszliśmy do wody.

Szyb główny schodzi dość stromo do poziomu 30 m, gdzie lina się rozdziela. Widoczność w głównym szybie była naprawdę słaba, ponieważ w poprzednich dniach było trochę nurkowania i muł nie osiadał szybko. Musieliśmy czuć, że idziemy zgodnie z wytycznymi.

Na początku nurkowania zauważyłem mały wyciek w moim suchy skafander zamek błyskawiczny – niezbyt dobry znak, ale zdecydowałem się kontynuować.

Zbliżając się do podziału, Robin zasygnalizował mi, że ma problemy techniczne, więc wyszliśmy jako zespół. Przemokłem, a woda miała zaledwie 9°C i dalsze eksploracje musiałem odłożyć na później. Nie zamierzaliśmy się jednak tak łatwo poddać i zarezerwowaliśmy powrót pod koniec października.

Udany powrót i wrażenia z nurkowania

Suche skafandry naprawione, wybraliśmy nurkowanie w piątek. Wizy byłyby w najlepszym wydaniu i nie mielibyśmy stresu związanego z byciem pierwszą drużyną. Wolfgang udzielił nam nawet pozwolenia na spanie w kopalni, co byłoby wspaniałym doświadczeniem, dając nam luksus czasu na przygotowanie wszystkiego dzień przed nurkowaniem.

Wolfgang udzielił nam obszernej odprawy i zgodnie z nią ułożyliśmy plan nurkowania. Po ostatecznym sprawdzeniu naszych rebreatherów zanurzyliśmy się w głównym szybie.

Tym razem wiza była dobra i nie mogliśmy się doczekać spektakularnego nurkowania. Do rozłamu dotarliśmy na głębokość 26 m i zgodnie z ustaleniami skręciliśmy w lewo.

Kopalnia wyglądała tutaj bardzo przemysłowo, z wieloma podwieszonymi rurami i kablami prowadzącymi do pomp, które niegdyś zapobiegały zalaniu. Przepłynęliśmy obok niszy, w której znajdowała się mała kaplica, stworzona jako obietnica ochrony dla górników.

Wkrótce z ciemności wyłaniały się spektakularnie duże, opuszczone maszyny.

Zarówno koparka, jak i duży wózek wysokiego składowania były w doskonałym stanie. Nie spieszyliśmy się, przyglądając im się i robiąc zdjęcia pod różnymi kątami, ponieważ łupek pochłaniał dużo światła i utrudniał wykonanie dobrych zdjęć.

Dotarliśmy do bocznego szybu, którego wejście było pięknie wykonane z łupka. Na ziemi leżało wielkie ostrze piły, a my zobaczyliśmy ich znacznie więcej. Podczas późniejszych nurkowań odkryliśmy również, że można było ominąć szyb boczny i znaleźliśmy obszar, w którym znajdowało się wiele butelek piwa, prawdopodobnie jedyna tam forma rekreacji.

Weszliśmy do szybu, który wsparty był na metalowych belkach i płytach. W miarę jak szliśmy, padał śnieg, a kiedy wyszliśmy z tunelu, znaleźliśmy się w dużym pomieszczeniu. Dopiero teraz doceniliśmy, jak duża była ta kopalnia.

Robin sięgnął punkt zwrotny na podstawie zużycia powietrza, więc ruszyliśmy z powrotem. Spędziliśmy trochę więcej czasu wokół maszyn, zanim udaliśmy się do głównego szybu w celu dekoracji.

Historia i tło kopalni łupków Felicitas

W międzyczasie przybył przyjaciel Wolfganga, Gunther Dudda, bardzo doświadczony nurek jaskiniowy i minowy. Nadal był zajęty eksploracją i dokumentowaniem kopalni, a podczas lunchu opowiedział nam o jej historii. Dowiedzieliśmy się, że nurkowaliśmy w „nowej” części kopalni, która funkcjonowała do 1994 roku.

Maszyny zostały zmontowane w kopalni, a personel nie zadał sobie trudu ich demontażu, gdy prace ustały. W tej części kopalni łupek wydobywano za pomocą ogromnej piły maszynowej, co wyjaśniało proste ściany.

W „starej” części po prawej stronie rozpoczęto prace wydobywcze około 1886 roku. Tam łupek został wycięty przy pomocy materiałów wybuchowych i Gunther powiedział nam, że kopalnia wyglądała zupełnie inaczej. On i inni odkrywcy wykonali już dużo pracy nad mapą kopalni, a nawet stworzył model 3D tego, co zostało dotychczas zbadane.

Z dumą pokazał nam mapę, tak jak powinien! Kopalnia ma długość 720 m ze wschodu na zachód i 200 m z północy na południe, przy czym pierwszy poziom ma głębokość około 30 m, a drugi 52 m.

Został zbudowany ręcznie na obu poziomach, przy użyciu wiertarek pneumatycznych i dynamitu, a na stropy wykorzystano głównie łupek. Głębszy poziom wykopano w 1949 roku.

Od 1950 roku tabliczki zaczęto sprzedawać szkołom w 32 krajach dla dzieci uczących się pisać. W 1958 r. produkcja osiągnęła swój szczyt, zatrudniając 65 osób i duże zapotrzebowanie w sektorze budowlanym na łupkowe ściany do kuchni i łazienek. Pozostałości zmielone w młynie do stosowania jako dodatek antypoślizgowy w pokryciach dachowych.

Praca w kopalni pozostawała jednak zajęciem niebezpiecznym. „Święta Barbara” jest patronką górników na całym świecie i każdego ranka do małej kapliczki, którą widzieliśmy, przynosino świeże kwiaty i zapalano tam świecę, aby je chronić. To nie wystarczyło, aby uratować górnika, który zmarł w 1979 r. po tym, jak zawalił się na niego duży blok.

Zwiedzanie „Starej” Części Kopalni

Po południu postanowiliśmy skręcić w prawo na drugie nurkowanie. Widoczność w głównym szybie była nadal dobra, a przy rozwidleniu Robin umieścił znacznik i wpłynęliśmy do prawego szybu.

Jak powiedział Gunther, formacje wyglądały tutaj na bardziej nierówne, a ściany wykonano z łupków.

Robin przepłynął na wyższy poziom, gdzie dawniej wentylację zapewniał stos rur, a teraz stanowił ładny obiekt do zdjęć. Rury drenażowe nadal były zawieszone, jakby były gotowe do użycia.

Skoczyliśmy do maleńkiego bocznego przejścia, które okazało się ślepą uliczką i wróciliśmy do głównego korytarza.

Robin wskazał ogromne metalowe drzwi. Kiedy podeszliśmy bliżej, udało nam się odczytać znak – znaleźliśmy pomieszczenie z materiałami wybuchowymi. Musiałem zrobić 50 zdjęć tych drzwi, bo chciałem mieć naprawdę dobre ujęcie. Zawróciliśmy, planując zrobić lepsze zdjęcia wózka wysokiego składowania.

Obok znaleźliśmy przejście z poręczą. Elementy żelazne posklejały się i utworzyły coś, co wyglądało jak stalagmity. Czas leciał i musieliśmy zakończyć nurkowanie.

Kamieniołom Rhisnes: ukryty klejnot

KAMIOŁOAŁ RHISNES JEST Dość PŁYTKIo głębokości od 6 do 10 m w zależności od wahań poziomu wody i posiada trzy wejścia do wyrobisk kopalnianych.

Rhisnes leży około 40 mil na południowy wschód od Brukseli. Miejsce to było od dawna znane belgijskiej społeczności nurków jaskiniowych, ale przez długi czas nurkowanie odbywało się tam w tajemnicy.

Nowy początek dla kamieniołomu Rhisnes

Wtedy usłyszeliśmy pogłoskę, że kopalnia ma zostać zamknięta. Na szczęście dla nas okazało się, że kupił go IANTD instruktor, Jacques’a Carême, z zamiarem przekształcenia go w oficjalne centrum nurkowe i edukacyjne.

Według właściciela w Rhisnes wydobywano wapień już 200 lat temu, dopóki nie znaleźli żyły czarnego marmuru i nie zajęli się jej wydobywaniem.

Jednak w 1976 roku na pobliskiej drodze N904 doszło do osunięcia się ziemi, co spowodowało spowolnienie i ostatecznie zatrzymanie wydobycia marmuru.

Nurkowanie w kopalni Rhisnes

To był słoneczny październikowy dzień. Umówiłem się z moim kumplem Stevenem Haenebalcke na nurkowanie w kopalni.

Pogoda jak na tę porę roku była fantastyczna, a gdy dotarliśmy na miejsce, pod bramą czekały już inne samochody. To była holenderska ekipa nurkowa, z którą się poznaliśmy.

Potem przyjechał Jacques i pojechaliśmy samochodem do kamieniołomu, miło i łatwo.

Jacques był zajęty rozkładaniem butli na tarasie. Właśnie przyjechał kompresor, aby w przyszłości napełnienie powietrzem było możliwe na miejscu. Był nawet kominek, gotowy do ogrzania nas po zimowych nurkowaniach!

Przestudiowaliśmy plan kopalni Jacques’a i ułożyliśmy plan nurkowania. Następnie założyliśmy stroje i jako pierwszy zespół weszliśmy do wody. Widoczność była słaba. Płynęliśmy powierzchniowo w stronę boi, z której wskazówka prowadziła do wejścia do kopalni.

Przepłynęliśmy przez duże wejście, ale nie mogliśmy puścić liny, bo widoczność była bardzo zła. Potem, jakieś 20 m dalej, przejaśniło się, dając nam co najmniej 10 m widoczności. Świetnie!

Zaczęliśmy naszą eksplorację, mijając rzeźbione marmurowe ściany. Steven wskazał łopatę, niezła rzecz okazja.

Tunel dzielił się w miejscu, w którym trzymano prowadnice kabli elektrycznych. Steven umieścił strzałkę, aby zaznaczyć drogę wyjścia, a my zapuściliśmy się głębiej w system.

Dotarliśmy na głębokość 35 m, choć przy wysokim stanie wody może sięgać nawet 40 m. Kiedy zamykaliśmy pętlę, zobaczyliśmy i sfotografowaliśmy stare zardzewiałe wiadro.

Tu i ówdzie widziałem wysokie punkty w ścianie, w których wykuto nisze wystarczająco duże, aby można było do nich wpłynąć.

Oświetliliśmy przestrzeń z niewolniczym stroboskopem, a wirujący muł nadawał mu tajemniczą atmosferę. Ponownie dotarliśmy do rozwidlenia i tym razem postanowiliśmy podążać drugą trasą, która ostatecznie doprowadziła do innego wejścia. Masywny łańcuch zwisający z sufitu służył kiedyś do manewrowania dużymi blokami marmuru.

Odkrycia i wózki kopalniane

Widziałem A wideo klip przedstawiający kopalnię w Rhisnes i zauważyłem, że pokazano na nim kilka wózków kopalnianych, więc zapytałem Jacquesa, gdzie możemy je znaleźć.

Teraz wydawało się, że jesteśmy w drodze powrotnej i byłem trochę w złym humorze, ponieważ nie udało nam się zlokalizować wozów.

Steven zasygnalizował, że chce zbadać inną niszę na wyższym poziomie.

Gdy się zbliżyliśmy, zauważyłem wznoszącą się cienką linię i zdałem sobie sprawę, że to musi być ta, o której mówił mi Jacques.

Nie mogłem powstrzymać okrzyku radości w mojej pętli rebreatherowej i usłyszałem, jak mój kumpel też się śmieje. Wózki kopalniane zrobiły piękny widok i zrobiliśmy kilka zdjęć w tym miejscu, z niskim sufitem.

Była tam kolejna wytyczna prowadząca do trzeciego wyjścia i pomyślałem, że ta wąska część systemu będzie idealna dla trening z przekładnią sidemount.

Kiedy wracaliśmy, poczułem się bardzo usatysfakcjonowany nurkowaniem, ale po godzinie w temperaturze 9°C moje dłonie stały się naprawdę zimne. Temperatura na zewnątrz wynosiła 20°, więc nie zawracałem sobie głowy używaniem mojego suchy skafander rękawice, co zapewniłoby mi dodatkowy komfort.

Przy wyjściu widoczność znowu się pogorszyła, ale czułem przyjemne ciepło kamieniołomu, dzięki czemu nasza dekompresja była przyjemna i łatwa.

Refleksje i plany na przyszłość

Wynurzyliśmy się w jasnym słońcu – był 14 października, a temperatura wynosiła 26°C, niewiarygodne!

Jacques zrobił grillowane kanapki, a my cieszyliśmy się posiłkiem i drinkiem na tarasie, omawiając nasze nurkowanie, podziwiając jednocześnie wspaniały widok na kamieniołom.