Często opowiada się historie o wielkich odkryciach wraków z głębin, ale co z wrakami, które najbardziej niechętnie ujawniają swoje miejsce pobytu?
Leigh Bishop wyrusza w głąb koła podbiegunowego w poszukiwaniu tego, który naprawdę uciekł – czy jednak rzeczywiście uciekł?
TO NIE JEST X5. POWTARZAM, TO NIE JEST X5.” Minęła chwila ciszy, zanim Carl odpowiedział:
"Rozumiem!"
Wyglądało na to, że wrak należał do małego statku z drewnianym pokładem z drewna tekowego i miał nie więcej niż 15 metrów długości. Można było dostrzec małe knagi cumownicze, a gdy dotarliśmy do jednego końca, ster.
Włączyłem mikrofon przymocowany do mojej pełnej twarzy maska: „To mała przeciwrufa. To zdecydowanie nie jest X5.”
Carl spojrzał na mnie jak sztylet, a ja zrozumiałem, że mądrzej będzie nie mówić nic więcej. Wynurzyliśmy się i zobaczyliśmy żałośnie wyglądającą ekipę telewizyjną.
Nie zawracali sobie już głowy dźwiganiem ciężaru aparatów na ramionach. Usłyszeli złe wieści przez skrzynkę komunikacyjną na powierzchni.
Po przeanalizowaniu danych z odległości około 50 mil udaliśmy się z powrotem do Norwegii w przekonaniu, że ten mały drewniany żaglowiec, który zawalił się do poziomu dna morskiego z masztem ustawionym pod kątem prostym, był naszym łupem – miniaturowym okrętem podwodnym X5, dla którego szukaliśmy przez ostatnie kilka lat.
To była ogromna porażka. Obraz z sonaru bocznego, który znaleźliśmy ukryty wśród wszystkich danych przywiezionych z poprzedniej ekspedycji, wyglądał dokładnie tak, jak oczekiwaliśmy, że śmiertelnie ranny miniaturowy okręt podwodny będzie wyglądał jakieś 60 lat po zatonięciu.
Ale zamiast małego masztu peryskopowego odkryliśmy maszt żaglowca. Wymiary tego wraku, aż do czegoś, co wyglądało na ładunki siodłowe, wyglądały tak samo jak nasz cel.
Miejsce pobytu X5 było jedną z największych tajemnic drugiej wojny światowej.
Gdy po cichu wymknęliśmy się z naszych rebreatherów i skierowaliśmy się w stronę zaśnieżonych brzegów Kaafjordu, każdy członek zespołu wiedział, że musimy wrócić do deski kreślarskiej. Lokalizacja X5 pozostawała tajemnicą.
ŹRÓDŁO DZIAŁANIA był jednym z najbardziej niesamowitych w tej wojnie – atakiem statków X-craft Royal Navy na niemiecki pancernik „Tirpitz”.
Admiralicja ułożyła śmiały plan wykorzystania miniaturowych łodzi podwodnych do umieszczenia min odłamkowo-burzących pod stępką pancernika.
22 września 1943 roku sześć statków X wypłynęło ze Szkocji, aby zatopić statek na kotwicowisku w Norwegii.
Trzy z okrętów podwodnych nigdy nie dotarły do norweskich fiordów, a X5 dowodzony przez porucznika Henty-Creera został przypuszczalnie zatopiony przez Niemców. Tylko X6 i X7 wykonały atak.
Zarówno porucznik Donald Cameron w X6, jak i porucznik Godfrey Place w X7 pomyślnie postawili zarzuty, ale zostali zmuszeni do poddania się.
Obaj zostali odznaczeni Krzyżem Wiktorii. Chociaż Tirpitz nie został zatopiony, został wycofany z akcji aż do kwietnia 1944 roku.
Porucznika Henty-Creera, dowódcy X5 i jego załogi nigdy więcej nie widziano. Ani on, ani nikt z jego załogi nie otrzymali pośmiertnych nagród za waleczność.
Czy X5 rzeczywiście przebił obronę przeciw okrętom podwodnym wokół Tirpitza i podłożył ładunki wybuchowe pod pancernikiem?
Jeśli tak się stało, porucznik Henty-Creer i jego załoga zasługują na uhonorowanie za odwagę. Czy moglibyśmy zlokalizować X5 i ewentualnie napisać historię na nowo?
Byłem częścią Brytyjska ekspedycja mająca na celu zlokalizowanie i dokumentację wideo zaginionych karzeł sub.
Stwierdzono, że X5 został załadowany ładunkiem głębinowym zaledwie 500 m od miejsca, w którym Tirpitz był zakotwiczony w Kaafjord, więc poszukiwania miały się skoncentrować na celach nurkowych w samym Kaafjord, ale można je było rozszerzyć na sąsiedni Altenfjord.
Będzie zespół zajmujący się skanowaniem bocznym i badaniem magnetometru oraz zespół nurków w obiegu zamkniętym.
Obaj pracowali razem przy kilku projektach, w tym przy lokalizacji i odzyskaniu rekordzisty świata w prędkości po wodzie Donalda Campbella i jego odrzutowego hydroplanu Bluebird-K7 oraz przy poszukiwaniach pola minowego, które zatopiło Britannic w Grecji.
Nasz zespół nurków nie musiał być duży. Nie był to projekt dotyczący nurkowania głębokowodnego, chociaż wiązał się z własnymi wyzwaniami technicznymi w postaci słabej widoczności, technik poszukiwań i lokalizacji pod wodą, mapowania siatki oraz, w przypadku temperatur powierzchniowych poniżej zera, problemów ze sprzętem.
Znani nurkowie, inżynier morski Kevin Gurr i kapitan łodzi Alan Wright dołączą do Carla Spencera i do mnie jako zespołu wybranego do ponownego odkrycia zaginionej łodzi podwodnej.
Czy tak doprowadzić do wizyty do Pałacu Buckingham i spóźnione VC dla rodzin zaginionej załogi?
Podczas montowania swojego, dokonałem wizualnej kontroli CCR Ouroboros i wyposażenia pomocniczego Kevina maska, potem on i Alan przeszli przez burtę łodzi pożyczonej nam przez Klub Nurkowy Alta.
Niewiele wiadomo o ruchach X5 poza tym, że musiał przedostać się do Kaafjordu, ponieważ wkrótce po godzinie 8.30:500 z Tirpitza, około XNUMX m od sieci, zauważono trzeci statek X.
Została zaatakowana i trafiona przez załogę pancernika, która twierdziła, że zatopiła łódź podwodną.
Niszczyciele zrzuciły również ładunki głębinowe w miejscu, w którym zniknął X5.
Ale czy statek został tylko ranny i walczył z powrotem w stronę atakujących? Nasz statek został zakotwiczony niemal w miejscu, w którym znajdował się Tirpitz tego dnia w 1943 roku, kiedy Carl i ja czekaliśmy na wiadomość od Kevina i Alana na dole.
Używając kompasów, przeszukali dno na głębokości około 40 m. Potem ze skrzynki komunikacyjnej dobiegł głos Kevina: „Ładowanie siodła, powtarzam, ładowanie siodła”.
Zlokalizowali i wykluczyli pewną ilość nieznanych wraków, a następnie, zaledwie kilka metrów dalej, tak się stało natknąć się jeden z czterech ładunków siodłowych postawionych przez X6 lub X7, jedyny, który nie wybuchł.
Każdy statek X miał dwa ogromne ładunki siodłowe przykręcone po obu stronach kadłuba ciśnieniowego, które po ustawieniu czasu detonacji miały zostać zrzucone na dno morskie pod kadłubem Tirpitza.
Trzy, które zdetonowały, skutecznie wyrzuciły Tirpitz kilka stóp nad wodę, łamiąc jej plecy. Schwytane brytyjskie okręty podwodne rozczarowały faktem, że utrzymał się na powierzchni, ale w czasie wojny nie podejmował już żadnych obowiązków operacyjnych.
Sześć dekad później Bill Smith i jego zespół sonarowy zebrali listę celów, które prawdopodobnie należały do X5. Wszystko, co musieliśmy zrobić, to zanurkować i zbadać tak wiele, jak tylko mogliśmy w dostępnym czasie.
JUŻ BYLIŚMY W naszym trzecim roku nurkowania. Zespół sonarów nadal znajdował anomalie na dnie morskim, ale nasze cele stawały się coraz mniejsze.
Nasza pierwsza wyprawa odbywała się z pokładów dwóch okrętów wojennych Royal Naval, HMS Quorn i HMS Blythe.
Po obszernej korespondencji z Ministerstwem Obrony nie tylko wydano pozwolenie na poszukiwania X5, ale także, ze względu na znaczenie poszukiwań z punktu widzenia historii wojskowości, przydzielono nam do pomocy oba okręty wojenne.
To był pierwszy raz, kiedy niszczyciele klasy Hunt przekroczyły koło podbiegunowe – jakieś 400 km w jego głąb.
W rzeczywistości Ministerstwo Obrony i Ministerstwo Skarbu przeniosły całe ćwiczenia rozminowywania Królewskiej Marynarki Wojennej z jednego obszaru Norwegii 400 mil dalej na północ, aby zbiegły się z naszymi działaniami. Wyglądało dobrze!
Z HMS Quorn wystrzelono zdalnie sterowane pojazdy do usuwania min PAP w celu przeprowadzenia inspekcji celów, natomiast nurkowie zajmujący się usuwaniem min współpracowali z zespołem nurków przy badaniu innych celów.
Obie metody pozwoliłyby zaoszczędzić cenny czas.
W międzyczasie HMS Blythe miał na pokładzie technologię wartą miliony funtów przeszukiwać głębiej sąsiadujący Altenfjord.
Poznaliśmy nowych skandynawskich przyjaciół, którzy z kolei zostali ukąszeni przez robaka, aby znaleźć tę karłowatą łódź podwodną.
Ponieważ na dnie fiordu znajduje się sporo kilogramów materiałów wybuchowych, projekt leżał także w interesie norweskiej marynarki wojennej, która wkrótce przyłączyła się do poszukiwań.
POMIMO TEJ IMPONUJĄCEJ TECHNOLOGII, opuściliśmy Arktykę w tym samym roku, nie powąchając zaginionego X-crafta.
Na pokładzie HMS Quorn odprawiono uroczystość upamiętniającą zaginioną załogę, po czym wróciliśmy do Anglii, aby przejrzeć tony zgromadzonych przez nas danych.
W następnym roku tak kontynuuj nasze poszukiwania, od mroźnych zimowych miesięcy, kiedy okręty wojenne przebiły się dla nas przez lód, po lato.
Doświadczyliśmy 24 godzin światła dziennego i czasami nurkowaliśmy pod zorzą polarną, ale nadal nic nie znaleźliśmy! Zaczęliśmy wątpić, czy kiedykolwiek znajdziemy X5.
Powinienem wspomnieć, że to przedsięwzięcie można uznać za projekt poboczny.
W 1974 roku członkowie brytyjskiego klubu Sub Aqua pod przewodnictwem niejakiego Petera Cornisha przybyli na Kaafjord w poszukiwaniu X5.
Była to wyprawa milowa dla BSAC, która zlokalizowała i w 1976 roku odzyskała część X7, obecnie wystawianą w IWM Duxford.
Historia ta została obszernie opisana w poprzedniczce DIVER magazyn Tryton.
Połączenia kombinezonubrani nurkowie z pojedynczymi butlami i ABLJ powracali na próżno rok po roku, tak samo jak my pojawialiśmy się teraz z naszymi rebreatherami i suchymi skafandrami z obiegiem zamkniętym.
Stuart Usher i John Harris, dwaj członkowie oryginalnych wypraw, którzy nie mogli porzucić zadania, wrócili z naszym zespołem do Norwegii.
Nie nurkowali już, ale przywieźli ze sobą cenne informacje zebrane podczas szeroko zakrojonych badań wiele lat temu.
Z ich pomocą spędziliśmy dwa tygodnie na miejscu, przeszukując obszary fiordu i anomalie nurkowe odkryte rok wcześniej przez Royal Navy i Billa Smitha.
Wciąż nic. Carl i ja nurkowaliśmy w sekcjach niemieckich frachtowców zatopionych podczas brytyjskich nalotów, a także w niezidentyfikowanych obiektach porzuconych przez Niemców podczas wojny.
Po raz kolejny czas zadziałał na naszą niekorzyść i wyczerpani wróciliśmy do domu.
MINĘŁO KILKA MIESIĘCY, a mój telefon wskazywał, że Carl do mnie dzwoni. „Znaleźliśmy X5” – powiedział. Nastąpiła pauza, zanim odpowiedziałem: „Co masz na myśli, mówiąc, że znaleźliśmy X5?”
– Bill znalazł ją po północnej stronie Kaafjordu. Do e-maila dołączono załącznik z sonarem ze skanowaniem bocznym, przedstawiający wrak na dnie morskim, który bardzo przypominał łódź podwodną. Jak wszyscy mogli to przeoczyć aż do teraz?
Nie będąc ekspertem od sonarów, nadal miałem wątpliwości co do obrazu, ale kiedy chłopaki wskazali różne kluczowe punkty, oczywiste ładunki siodłowe, peryskop i typową sekcję dziobową, zacząłem widzieć to, co oni.
Ponieważ ekipa telewizyjna chciała zapewnić idealne zakończenie wojennego filmu dokumentalnego, na nasze ciężarówki ponownie załadowano tony sprzętu i ruszyliśmy z powrotem w głąb koła podbiegunowego.
Kiedy kamery powierzchniowe skupiły się na Carlu i na mnie, sprawdziliśmy naszą łączność, włączyliśmy nasze podwodne filmy HD, zakończyliśmy wstępne oddychanie na naszych rebreatherach i otrzymaliśmy „powodzenia” od Billa Smitha.
Następnie zeszliśmy na dół, aby na własne oczy zobaczyć oryginał obrazu ze skanu bocznego, któremu przyglądaliśmy się przez ostatnie kilka miesięcy.
Kolejne słowa, jakie Carl ode mnie usłyszał, brzmiały: „To nie jest X5, powtarzam, to nie jest X5”.
Lokalizacja zaginionej karłowatej łodzi podwodnej pozostaje tajemnicą.
Po zbadaniu tego statku z drewnianym pokładem wróciliśmy do Norwegii i bezowocnie przeszukaliśmy ostatnie zakątki Kaafjordu. Gdzie jest X5?
Nasze możliwości eksploracji są już prawie całkowicie wyczerpane. Mamy jeszcze jedno miejsce do przeszukania, a jeśli to się nie powiedzie, możemy jedynie stwierdzić, że X5 został trafiony działami Tirpitza tak mocno, że pozostałości statku uległy zniszczeniu i teraz leżą głęboko pod błotem Kaafjordu.
W takim przypadku X-craft pozostanie w tym miejscu, jako a grób wojenny i na zawsze nietknięty.
Artykuł ten został napisany ku pamięci Carla Spencera, który zanim stracił życie nurkując w Britannic w 2009 roku, za swoją misję postawił sobie odnalezienie X5.
